Dünyada ve ülkemizde en yaygın spor dalı olan futbolun kendine has özellikleri, futbola özgü uyuşmazlıkların doğmasına sebebiyet vermiştir. Bu durum, futbolun yönetimi ve idaresinde özel hukuk kurallarını ve özel yargı makamlarını beraberinde getirmiştir. Yazımızda profesyonel futbolcu alacaklarının tahsili için izlenebilecek yolları ve olası sonuçları ulusal ve uluslararası mevzuat çerçevesinde değerlendireceğiz.
Profesyonel futbolcu alacaklarının kapsamına birçok alacak kalemi girmektedir. Bu alacak kalemlerinin nelerden ibaret olduğu aşağıda belirtilmişse de profesyonel futbolcu sözleşmesi ile bunlardan başkaca alacakların da belirlenmesi mümkündür. Ancak bu belirleme yapılırken emredici kanun hükümlerine aykırı hareket edilmemesi gerekmektedir.
1.Ücret: Türkiye Futbol Federasyonu Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transferleri Talimatı (PFSTT) md. 21 uyarınca sözleşmede belirlenmesi zorunlu olan ve futbolcuya aylık asgari ücret tutarının altında olmamak kaydıyla ödenen tutardır. Ücret ödeme borcu, profesyonel futbolcu sözleşmesinin temel unsuru olup profesyonel futbolcu ile amatör futbolcu arasındaki temel fark olarak karşımıza çıkmaktadır. Profesyonel futbolcu sözleşmesinin tarafları, ücret ödeme borcunun miktarını asgari ücretin altında olmamak kaydıyla serbestçe belirleyebilirler.
2.İmza Parası: Profesyonel futbolcu sözleşmesinde kararlaştırılmış olması halinde futbolcu, kulüp ile sözleşme imzalamasının karşılığı olarak imza parasına hak kazanacaktır. İmza parası, profesyonel futbolcu sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamış ise en geç sözleşmenin imzalandığı an ödenmelidir. İmza parası, profesyonel futbolcunun iş görme ediminden bağımsız olup yalnızca kulüp ile sözleşme imzalamasının karşılığı olarak belirlenen bir alacak türüdür.
3.Garanti Ücret: Profesyonel futbolcunun kulüpte belirli bir zaman diliminde iş görme edimini yerine getirmesi halinde hak edeceğinin kararlaştırıldığı ücret türüdür. Uygulamada sıklıkla lig sezonuna göre belirleme yapıldığı görülmektedir. Profesyonel futbolcu, kulüpte belirlenen zaman diliminde hizmet ilişkisini tamamladığı takdirde belirlenen ücrete hak kazanacaktır.
4.Maç Başı ücreti: Profesyonel futbolcunun, kulübün oynayacağı müsabakalarda görev yapması halinde hak kazanacağı ücret türüdür. Uygulamada sıklıkla profesyonel futbolcunun müsabaka kadrosunda bulunması, oyuna sonradan girmesi ya da müsabakaya ilk 11’de başlaması gibi ihtimallere göre değişen oranlarda maç başı ücretin belirlendiği görülmektedir. Profesyonel futbolcu, sözleşmede aksi kararlaştırılmamış ise müsabakanın tamamlanmasıyla birlikte maç başı ücrete hak kazanmaktadır.
5.Prim: Profesyonel futbolcunun yüksek performans göstermesi ve kulübün başarılı sonuçlar alması için futbolcuyu motive etmeyi amaçlayan bir ücret türüdür. Profesyonel futbolcu sözleşmesinde kulübün belirli sonuçlara ulaşması ihtimalinde futbolcuya ayrıca prim ödeneceği kararlaştırılabilmektedir. Uygulamada kulübün bir üst lige yükselmesi, küme düşmemesi, şampiyon olması ya da ligi belirli bir sıralamada tamamlaması gibi durumlarda futbolcuya prim ödemesinin yapılması kararlaştırılmaktadır.
Profesyonel futbolcunun yukarıda belirtilen ya da sözleşme ile kararlaştırılan ücret alacaklarından biri ya da birkaçının muaccel olmasına rağmen kulüp tarafından ödenmemesi ihtimalinde, profesyonel futbolcu sözleşmesini feshetmek arzusunda ise, kulübüne ve bilgi için TFF’ye noterden keşide edeceği bir ihtarname ile ücretinin 30 gün içerisinde ödenmesini bildirmek zorundadır. Kulüp, söz konusu mehile rağmen ücretini ödemediği takdirde, futbolcu mehilin sona ermesinden itibaren ancak 7 gün içinde sözleşmesini feshedebilir. (PFSTT md. 28/1)
Kulüp sözleşmeden kaynaklanan diğer edimlerini yerine getirmemesi halinde, futbolcu sözleşmesini feshetmek arzusunda ise, kulübe noterden keşide edeceği bir ihtarname ile söz konusu ihlalin 30 günden az olmamak kaydıyla uygun bir süre içerisinde ortadan kaldırılmasını veya edimlerini yerine getirmesini bildirmek zorundadır. Kulüp, söz konusu mehile rağmen edimlerini yerine getirmez ve ihlalin ortadan kaldırılmasını sağlamaz ise futbolcu mehilin sona ermesinden itibaren ancak 7 gün içinde sözleşmesini feshedebilir. (PFSTT md. 28/2)
Bu fıkralarda belirtilen süreler, sözleşme ile futbolcu aleyhine değiştirilemez. (PFSTT md. 28/3)
Profesyonel futbolcunun Talimat ile düzenlenen fesih usulüne uyarak sözleşmeyi feshetmesi ihtimalinde TFF, feshi kayıtlarına işler ve profesyonel futbolcu sözleşmesi sona erer. Futbolcu, sözleşmeyi feshedip etmemesine bağlı olmaksızın alacaklarını ulusal ve uluslararası yargı makamları önünde talep etme hakkına sahiptir.
Taraflar, yetiştirme tazminatı ve sportif cezaya ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, profesyonel futbolcu sözleşmesinden doğan uyuşmazlıkların çözümünde, Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nun yetkisini kabul edip etmemekte serbesttirler. (PFSTT md. 22) Profesyonel futbolcu sözleşmesinde Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nun yetkisinin kabul edilmesi ihtimalinde taraflar, Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’na başvurabileceklerdir.
Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’na başvuru dilekçe ile yapılır. Dilekçe ekine başvuru ücretinin tamamının yatırıldığını gösterir makbuzun eklenmesi zorunludur. Dilekçeler, Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’na sunulmak üzere Uyuşmazlık Çözüm Kurulu Koordinatörlüğü’ne verilir. (UÇK Talimatı md. 6)
Zorunlu unsurları içeren dilekçe ekleriyle birlikte karşı tarafa tebliğ edilir. Davalı cevap dilekçesini, dilekçenin kendisine tebliğinden itibaren yedi (7) gün içinde vermek zorundadır. Dilekçe teatileri tamamlanan dosya, kurul gündemine alınır. (UÇK Talimatı md. 7)
Kurul, incelemesini kural olarak dosya üzerinden yapar. (UÇK Talimatı md. 9) Kararlar toplantıda hazır bulunan üyelerin salt çoğunluğunun oyu ile alınır. Oyların eşitliği hâlinde Başkanın oyu belirleyicidir. (UÇK Talimatı md. 10)
Profesyonel futbolcunun açmış olduğu alacak davasının kabulü ve dava dilekçesinde talep edilmiş olması ihtimalinde Kurul, kulübü bir ya da iki transfer dönemi boyunca futbolcu transfer etmekten menedebilecektir. Bu ceza, kulüpler için oldukça ağır sonuçları olan bir yaptırım olup profesyonel futbolcu alacaklarının tahsilini kolaylaştırıcı etkiyi haizdir. Ancak bu yolun tercih edilebilmesi için, cebri icra yollarının tercih edilmemiş olması gerekmektedir. (PFSTT md. 12/6)
5894 s. Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun 5. maddesinin 2. fıkrası, Anayasa Mahkemesinin 18/1/2018 tarihli ve E.: 2017/136, K.: 2018/7 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir. Bu iptal kararı ile birlikte profesyonel futbolcu alacaklarının tahsili için adli yargı yoluna başvuru imkânı doğmuştur. Profesyonel futbolcu ile kulüp arasındaki ilişki hizmet sözleşmesi kapsamında değerlendirilmekte olup 4857 s. İş Kanunu kapsamının dışında tutulmuştur. Bu nedenle profesyonel futbolcu, alacaklarının ödenmesi için yetkili Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açabilecektir. 7036 s. İş Mahkemeleri Kanununun 3. Maddesine göre “Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.” Dolayısıyla profesyonel futbolcu tarafından açılacak davanın zorunlu arabuluculuğa tabi olduğu söylenebilecektir.
Profesyonel futbolcunun açmış olduğu davada verilecek karar, futbolcu tarafından ilamlı icra takibine konu edilebilecektir. Futbolcu doğrudan dava açmayıp ilamsız icra takibi yolu ile alacaklarının tahsil edilmesini isteyebilir. Ancak burada kulübün ödeme emrine itiraz etmesi ihtimalinde futbolcu, itirazın mahiyetine göre İcra Hukuk Mahkemesinde itirazın kaldırılmasını talep edebileceği gibi Asliye Hukuk Mahkemesinde itirazın iptalini isteyebilecektir. Bu davaların neticesinde futbolcunun haklı görülmesi ihtimalinde icra takibine devam edilerek alacağın tahsili yolu izlenebilecektir.
Bu aşamaya gelinmesine rağmen kulübün ödeme yapmaması ihtimalinde profesyonel futbolcu, kulübün taşınır ve taşınmaz malları ile üçüncü kişilerdeki hak ve alacaklarına haciz koydurabilecektir. Uygulamada sıklıkla Türkiye Futbol Federasyonu’na, Spor Toto Genel Müdürlüğü’ne, kulüplerin sponsorları, Passolig’e ve kulübün kiracılarına haciz müzekkeresi gönderilerek kulübün alacaklarının haczedildiği görülmektedir.
Profesyonel Futbolcu Alacaklarının Tahsili için bir Spor Hukukçusundan hukuki destek almanızda yarar vardır.
