Ülkemizde 1959 öncesi şampiyonlukların tescil edilmesi ve yayın geliri dağılımında şampiyonluk sayılarının etkisi tartışmaları öteden beri sürmektedir. Peki Avrupa’nın 5 büyük liginde konu ne şekilde ele alınmaktadır? Yazımızda bu hususu değerlendireceğiz.
1.Premier Lig (İngiltere)
İngiltere, modern futbol üzerinde çok büyük etkilere sahip olup modern futbol kurallarının temellerinin atıldığı ülkedir. İngiltere, en eski futbol kulübüne (Sheffield FC), en eski profesyonel futbol kulübüne (Notts County), en eski futbol federasyonuna (İngiltere Futbol Federasyonu), ilk kurulan millî takıma, en eski eleme usulü turnuvaya (FA Cup) ve en eski ulusal lige (English Football League) sahiptir.[1] English Fotball League, 1888 yılında Football League adıyla kurulmuş olup 1892 yılına kadar bu ad kullanılmış, 1892 yılından 1992 yılına kadar Football League First Division adı kullanılmıştır.
1992 yılına kadar ülkenin en üst seviye ligi Football League First Division olmuştur.[2] İngiltere’de 1992/1993 sezonuna gelindiğinde ülkenin önde gelen takımlarının yayın gelirleri dağılımı ve diğer ekonomik sebepler nedeniyle farklı bir yapılanma talep etmesi sonucunda Premier Lig kurulmuştur. 1992 yılında 22 takımla kurulan lig ülkenin en üst seviye ligi olmuştur. 2007/2008 sezonundan beri Premier Lig’de 20 takım yer almaktadır.
İngiltere’de şampiyonluk sayısı belirlenirken ikili bir ayrıma gidilmektedir. İngiltere futbol tarihinde en üst seviye ligi kazanan takımların sayısı belirlenirken 1888 yılından itibaren sırasıyla Football League, Football League First Division ve Premier Lig şampiyonlukları esas alınmaktadır.[3] Ancak bazı durumlarda Premier Lig’i kazanan takımların sayısı belirtilirken yalnızca ligin kurulduğu 1992/1993 sezonu ve devamının dikkate alındığı görülmektedir.[4]
Kulüplerin şampiyonluk sayılarına göre formalarına yıldız eklemelerine ilişkin belirli bir kural yoktur. Liverpool, Chelsea, Manchester United, Nottingham Forest gibi takımlar UEFA müsabakalarında kazanılan kupalara istinaden yıldız kullanımında bulunmuşlar ise de bu tüm kulüpler için düzenlilik arz etmemiştir. Aston Villa, Bradford City, Wanderers F.C. gibi kulüpler ise şampiyonluk sayıları kadar yıldızı kulüp logolarında kullanmaktadır.[5] Bu yıldız kullanımlarında Premier Lig’in kurulduğu tarih olan 1992’den öncesinde kazanılan şampiyonluklar da dikkate alınmaktadır.
Premier Lig yayın geliri dağılımı yapılırken tüm kulüplere sabit bir ödenmekte ve kulüplerin ilgili sezonda ligi tamamladığı sıralamaya ve başarılarına göre ek ücret ödemeleri yapılmaktadır. Ayrıca uluslararası yayın haklarından ve ticari anlaşmalardan ek gelirler elde edilmektedir. 2022/2023 sezonunda Premier Lig’de yer alan tüm kulüpler, en az £84M garanti gelir elde etmişlerdir.[6] Aşağıdaki tabloda detaylara yer verilmiştir. Ancak Premier Lig yayın geliri dağılımı yapılırken kulüplerin önceki şampiyonluklarının gelir hesabına hiçbir doğrudan etkisi bulunmamaktadır.
2.La Liga (İspanya)
İspanya’da ilk olarak ulusal bir turnuva olan Copa del Rey düzenlenmekteydi. Ancak ilk olarak 1929 yılında, İspanya Futbol Federasyonu’nun onayı ile 10 takımdan oluşan La Liga kurulmuştur. Barcelona, ligin ilk şampiyonu olmuştur. Athletic Bilbao, Barcelona ve Real Madrid lig tarihinde hiç küme düşmemiştir. La Liga, 1936 ile 1939 arasında İspanyol İç Savaşı nedeniyle oynanamamıştır.
İngiltere’de şampiyonluk sayısı belirlenirken 1929 yılından itibaren tüm La Liga şampiyonlukları dikkate alınmaktadır. Real Madrid, 35 şampiyonluk ile ligin en çok şampiyonluk kazanan takımıdır.[7]
Kulüplerin şampiyonluk sayılarına göre formalarına yıldız eklemelerine ilişkin belirli bir kural olmadığı gibi kulüpler logolarında yıldız kullanımına yer vermemektedir.
La Liga yayın geliri dağılımı yapılırken tüm kulüplere sabit bir ödenmekte ve kulüplerin ilgili sezonda ligi tamamladığı sıralamaya ve başarılarına göre ek ücret ödemeleri yapılmaktadır. Ayrıca uluslararası yayın haklarından ve ticari anlaşmalardan ek gelirler elde edilmektedir.[8] Ancak La Liga yayın geliri dağılımı yapılırken kulüplerin önceki şampiyonluklarının gelir hesabına hiçbir doğrudan etkisi bulunmamaktadır.
3.Serie A (İtalya)
1888 yılından 1929 yılına kadar İtalya’da futbol organizasyonu, Serie A‘nın kurulduğu merkezi yapıya sahip bir ulusal lige benzemiyordu. Futbol organizasyonu daha çok bölgesel ve yerel turnuvalardan oluşuyordu. İtalya, futbolun gelişmekte olduğu bir dönemdeydi ve her bölgede kendi yerel ligleri ve kupaları bulunuyordu. Birçok futbol kulübü, kendi bölgesel liglerinde mücadele eder ve bu ligler genellikle kendi içlerinde küçük gruplara ayrılırdı. Her bölgenin kendi şampiyonunu belirlemesi için yerel ligler düzenlenirdi.
Ulusal bir futbol liginin olmaması nedeniyle, İtalya’da genellikle “Coppa del Duce” veya “Coppa Italia” olarak bilinen ulusal bir kupa organizasyonu düzenlenirdi. Bu organizasyon, ulusal düzeydeki kulüplerin bir araya gelerek mücadele ettiği bir kupaydı. Ancak, bu turnuva bölgesel liglerde mücadele eden kulüplerle birleşik bir lig yapısı sunmuyordu. 1929 yılında Serie A‘nın kurulmasıyla, İtalya’da futbol organizasyonu merkezi bir yapıya kavuştu ve ulusal bir lig sistemi oluşturuldu. Serie A, bölgesel liglerin yerini aldı ve tüm İtalyan futbol kulüpleri için en üst düzey ve prestijli lig haline geldi.
İtalya’da şampiyonluk sayısı belirlenirken 1888 yılından itibaren sırasıyla Campionato Italiano di Football, Prima Categoria, Prima Divisione, Divisione Nazionale ve Serie A şampiyonlukları esas alınmaktadır.[9]
Kulüplerin her 10 şampiyonluk için formalarında 1 yıldız bulundurmaları kuralı mevcuttur. Buna göre Juventus 3, Inter 1 ve Milan 1 yıldız taşımaktadır. Bu yıldız kullanımlarında Serie A’nın kurulduğu tarih olan 1929’dan öncesinde kazanılan şampiyonluklar da dikkate alınmaktadır.
Serie A yayın geliri dağılımı yapılırken tüm kulüplere sabit bir ödenmekte ve kulüplerin ilgili sezonda ligi tamamladığı sıralamaya ve başarılarına göre ek ücret ödemeleri yapılmaktadır. Ancak Serie A yayın geliri dağılımı yapılırken kulüplerin önceki şampiyonluklarının gelir hesabına hiçbir doğrudan etkisi bulunmamaktadır.
4.Bundesliga (Almanya)
1903 yılından 1963 yılına kadar Almanya’da futbol organizasyonu, merkezi bir ulusal lige benzemeyen daha çok bölgesel ve yerel liglerden oluşuyordu. Alman futbolu, ulusal düzeyde birleşik bir organizasyon yerine bölgesel düzeyde küçük liglere ve turnuvalara sahipti. Her bölge kendi futbol organizasyonunu ve şampiyonunu belirlerdi. Almanya’nın farklı bölgelerinde Oberliga olarak bilinen bölgesel ligler bulunuyordu. Her Oberliga, kendi bölgesel yapısında küme sistemini kullanırdı. Bu kümelere ayrılan takımlar, kendi aralarında maçlar yapar ve bir üst lig olan Oberliga’ya yükselmek için mücadele ederlerdi. Almanya genelinde bir ulusal kupa organizasyonu olan “DFB-Pokal” düzenlenirdi. Bu turnuvada tüm bölgesel liglerden takımlar bir araya gelir ve ulusal bir kupayı kazanmak için mücadele ederlerdi.[10] Bundesliga, 1963/1964 sezonundan itibaren düzenlenmeye başlamıştır.
Almanya’da şampiyonluk sayısı belirlenirken ikili bir ayrıma gidilmektedir. Almanya futbol tarihinde en üst seviye ligi kazanan takımların sayısı belirlenirken 1903 yılından itibaren ulusal lig şampiyonlukları esas alınmaktadır. Ancak savaş ve ülkenin Doğu-Batı şeklinde bölünmesi nedeniyle farklı zamanlarda farklı bölgelerde ulusal lig formatında turnuvalar düzenlenmiştir. Ancak bazı durumlarda ise yalnızca 1963 ve sonrası Bundesliga şampiyonlukları hesaba dahil edilmektedir.
Bundesliga’da kulüplerin 3, 5, 10, 20 ve 30 şampiyonluğa ulaştıklarında formalarına birer yıldız ekleme hakları bulunmaktadır. Bu nedenle Stuttgart’ın 1, Hamburg’un 1, Werder Bremen’in 1, Borussia Dortmund’un 2, Borussia Monchengladbach’ın 2 ve Bayern Münih’in 5 yıldızı bulunmaktadır. Bu yıldız kullanımlarında Bundesliga’nın kurulduğu tarih olan 1963’ten öncesinde kazanılan şampiyonluklar dikkate alınmamaktadır.
Bundesliga yayın geliri dağılımı yapılırken tüm kulüplere sabit bir ödenmekte ve kulüplerin ilgili sezonda ligi tamamladığı sıralamaya ve başarılarına göre ek ücret ödemeleri yapılmaktadır. Ayrıca uluslararası yayın haklarından ve ticari anlaşmalardan ek gelirler elde edilmektedir.[11]Ancak Bundesliga yayın geliri dağılımı yapılırken kulüplerin önceki şampiyonluklarının gelir hesabına hiçbir doğrudan etkisi bulunmamaktadır. Aşağıdaki tabloda detaylara yer verilmiştir.
5.Ligue 1 (Fransa)
1893 yılından 1932 yılına kadar Fransa’da futbol organizasyonu, “Championnat de France” olarak bilinen ve genellikle bölgesel liglerden oluşan bir turnuva yapısı kullanıyordu. Bu turnuva, ülkenin farklı bölgelerindeki kulüplerin bir araya gelerek mücadele ettiği bir şampiyonluk yarışmasıydı. Bu bölgesel liglerde mücadele eden takımlar kendi aralarında maçlar yapar ve bir üst lig olan “Championnat de France” için şampiyon olmak için mücadele ederlerdi. Bu bölgesel liglerdeki şampiyonlar, genellikle ulusal düzeyde bir turnuva veya eleme sistemi aracılığıyla bir şampiyon belirlemek için bir araya gelirdi. Bu turnuva sonunda ülkenin en iyi futbol takımı belirlenirdi.[12]
1932 yılında futbolun amatör bir spor dalı olmaktan çıkarılarak profesyonel düzeye getirilmesi ile birlikte Ligue 1 kurulmuştur. Ligue 1, o tarihten beri Fransa’daki futbolun en üst düzey organizasyonu olarak varlığını sürdürmektedir.
Fransa’da şampiyonluk sayısı belirlenirken çoğunlukla amatör dönemden itibaren tüm şampiyonluklar dikkate alınmaktadır. Ancak bazı durumlarda ise yalnızca 1932 ve sonrası Ligue 1 şampiyonlukları hesaba dahil edilmektedir.
Kulüplerin şampiyonluk sayılarına göre formalarına yıldız eklemelerine ilişkin belirli bir kural yoktur. Marsilya, 1993 yılındaki UEFA şampiyonluğuna istinaden tek yıldıza sahiptir. Saint-Etienne ise 1981 yılında 10. şampiyonluğunu elde ettiğinde formasına 1 yıldız eklemiştir. Paris SG ise 11 şampiyonluğa rağmen böyle bir kullanımda bulunmamaktadır.
Ligue 1 yayın geliri dağılımı yapılırken %50 eşit paylaşım, %30 lig sıralaması ve %20 medya profili – itibarına göre ödeme yapılmaktadır.[13] Ancak Ligue 1 yayın geliri dağılımı yapılırken kulüplerin önceki şampiyonluklarının gelir hesabına hiçbir doğrudan etkisi bulunmamaktadır.
[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ngiltere%27de_futbol
[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/English_Football_League
[3] https://footballtoday.com/most-successful-clubs-in-england/
[4] https://www.goal.com/en/news/how-many-teams-have-won-the-premier-league-full-list-of-winners/chl00wctkr2313y035hooc9mr
[5] https://www.somersetlive.co.uk/sport/football/football-news/aston-villa-nottingham-forest-stars-90206
[6] https://www.sportspayouts.com/football/premier-league-prize-money/
[7] https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Spanish_football_champions
[8] https://www.laliga.com/en-GB/transparency/economic-management/tv-rights
[9] https://www.celebrazio.net/soccer/seriea/index.html
[10] https://en.wikipedia.org/wiki/Bundesliga#History
[11] https://www.totalsportal.com/money/bundesliga-tv-money-distribution/
[12] https://en.wikipedia.org/wiki/Ligue_1#History
[13] https://www.sportsunfold.com/ligue-1-prize-money-distribution-in-2022-how-much-winner-will-get/
